Ως πρόεδρος του Κυπριακού Οργανισμού Αναπτύξεως Γης, μαζί με το Διοικητικό Συμβούλιο, ακούμε καθημερινά τις αγωνίες για το ζήτημα της στέγασης και παρακολουθούμε συνεχώς τις εξελίξεις. Νέοι που θέλουν να κάνουν το επόμενο βήμα στη ζωή τους καθυστερούν να φύγουν από το πατρικό τους, οικογένειες αναζητούν ένα ασφαλές περιβάλλον για να μεγαλώσουν τα παιδιά τους, κάποιοι πλέον επιστρέφουν στο πατρικό τους μαζί με την οικογένειά τους, ενώ πολλοί αντιμετωπίζουν δυσκολίες να αντεπεξέλθουν στο συνεχώς αυξανόμενο κόστος ενοικίων.
Κατανοούμε απόλυτα αυτή την ανησυχία. Η στέγη δεν είναι απλώς ένα κτίριο, είναι η βάση πάνω στην οποία χτίζουμε τις ζωές μας, τις οικογένειες και τα όνειρά μας. Γι’ αυτό αποτελεί ευθύνη όλων μας, κράτους, οργανισμών, τοπικών αρχών και ιδιωτικού τομέα, να αναζητήσουμε λύσεις που θα εξασφαλίζουν ότι κάθε συμπολίτης μας μπορεί να ζει με αξιοπρέπεια. Δυστυχώς, δεν υπάρχουν μαγικές λύσεις, αλλά υπάρχουν καλές πρακτικές, καλή θέληση και παραδείγματα που μπορούμε να μελετήσουμε.
Η Παγκόσμια Διάσταση του Προβλήματος
Ο πρόσφατος σχολιασμός του οικονομολόγου Gary Stevenson στο βίντεο “The REAL reason behind the housing crisis” παρουσιάζει το πρόβλημα της στέγασης όχι απλώς ως έλλειψη κατοικιών, αλλά ως μέρος μιας παγκόσμιας πρόκλησης. Σε πολλές χώρες, η κατοικία έχει μετατραπεί σε επενδυτικό μέσο, με τις τιμές να εκτοξεύονται. Η προσφορά και η ζήτηση πλέον δεν βρίσκονται σε ισορροπία, με αποτέλεσμα οι τιμές να αυξάνονται συνεχώς. Παράλληλα, οι πολεοδομικοί κανονισμοί, οι χρονοβόρες διαδικασίες αδειοδότησης και το υψηλό κόστος κατασκευής περιορίζουν περαιτέρω την προσφορά.
Πηγή: Garys Economics, 2025Το αποτέλεσμα είναι μια παγκόσμια αγορά ακινήτων όπου η προσιτότητα μειώνεται χρόνο με τον χρόνο. Όχι επειδή δεν μπορούμε να χτίσουμε αρκετές κατοικίες, αλλά επειδή η κατοικία αντιμετωπίζεται κυρίως ως επενδυτικό μέσο και όχι ως βασική ανάγκη.
Στην Κύπρο, η κατάσταση αντικατοπτρίζει αυτή την παγκόσμια τάση, αν και σε μικρότερη κλίμακα. Η έντονη ξένη επενδυτική δραστηριότητα συνέβαλε στην άνοδο των τιμών, ειδικά σε περιοχές όπως η Λεμεσός και η Λευκωσία. Αυτό δεν είναι κατ’ ανάγκη κακό, αφού ενισχύει την οικονομία. Όμως, η προσφορά προσιτών κατοικιών για τη μεσαία τάξη και τους νέους παραμένει περιορισμένη, ενώ τα ενοίκια αυξάνονται ταχύτερα από τους μισθούς.
Κρίνεται αναγκαίο να υπάρξουν δομικές μεταρρυθμίσεις που να εξισορροπούν την οικονομική ανάπτυξη από τις επενδύσεις ακινήτων με πολιτικές που προστατεύουν την προσιτότητα. Αλλιώς, η Κύπρος κινδυνεύει να παγιώσει την ίδια κρίση στέγασης που παρατηρείται σε μεγάλες πόλεις του κόσμου.
Διδάγματα από το Εξωτερικό
Υπάρχουν όμως παραδείγματα από άλλες χώρες, κυρίως της Ευρώπης, που αποδεικνύουν ότι η κρίση στη στέγαση μπορεί να αντιμετωπιστεί με στοχευμένες παρεμβάσεις, χωρίς όμως να λησμονείται ότι κάθε χώρα έχει τα δικά της δεδομένα, την οικονομική της κατάσταση, την κουλτούρα της και διαφορετικό σύστημα:
- Ισπανία (Βαρκελώνη): Το 2024 αποφάσισε να παγώσει όλες τις νέες άδειες βραχυχρόνιων μισθώσεων (Airbnb κ.λπ.) έως το 2028, ώστε να επιστρέψουν οικιστικές μονάδες στην αγορά για τους μόνιμους κατοίκους.
- Αυστρία (Βιέννη): Περίπου το 40-50% του στεγαστικού αποθέματος ανήκει είτε στον Δήμο είτε σε μη κερδοσκοπικούς συνεταιρισμούς κατοικίας. Η πολιτική αυτή διασφαλίζει ότι τα ενοίκια παραμένουν προσιτά ακόμη και σε περιόδους υψηλής ζήτησης.
- Σιγκαπούρη: Μέσω του Housing & Development Board (HDB), το 80% του πληθυσμού ζει σε επιδοτούμενα διαμερίσματα, δημιουργώντας πλήρεις, ζωντανές και λειτουργικές κοινότητες με αυστηρό έλεγχο μεταπώλησης.
Προτάσεις για την Κύπρο
Στην Κύπρο, με τα όσα αντιμετωπίσαμε και αντιμετωπίζουμε, κρίνεται αναγκαίο να υπάρξουν περαιτέρω στοχευμένες παρεμβάσεις σχετικά με τη στεγαστική κρίση, ίσως και πιο δραστικές. Κάποιες ιδέες και προτάσεις για να υπάρξει βελτίωση της κατάστασης θα μπορούσαν να θεωρηθούν οι ακόλουθες:
- Ανάπτυξη οργανωμένων μονάδων με υψηλές προδιαγραφές και χαμηλό κόστος για νέους, οικογένειες και ευάλωτες ομάδες.
- Ρύθμιση της βραχυχρόνιας μίσθωσης: περιορισμός των ακινήτων που διατίθενται σε τουριστικές πλατφόρμες, ώστε να επιστρέψουν κατοικίες στην αγορά.
- Φορολογικά και χρηματοδοτικά κίνητρα για ιδιοκτήτες που ενοικιάζουν σε νέους και οικογένειες με προσιτά ενοίκια.
- Στοχευμένα μέτρα σταθεροποίησης ενοικίων σε περιοχές υψηλής ζήτησης, ώστε να προστατεύονται οι μόνιμοι κάτοικοι.
Γνωρίζουμε ότι το πρόβλημα δεν λύνεται από τη μια μέρα στην άλλη. Είναι ένα πολύπλευρο και πολυδιάστατο ζήτημα που επηρεάζεται από διάφορες παραμέτρους, τόσο εσωτερικές όσο και εξωτερικές. Όμως, με σχέδιο, διαφάνεια και συνεργασία, μπορούμε να κάνουμε στοχευμένες παρεμβάσεις και μεταρρυθμίσεις που θα δίνουν προοπτική στους νέους και σιγουριά στις οικογένειες.
Η πρόκληση είναι μεγάλη, αλλά η ευθύνη μας απέναντι στις επόμενες γενιές είναι ακόμη μεγαλύτερη. Μαζί, με σκληρή δουλειά, μπορούμε να διασφαλίσουμε ότι η στέγαση στην Κύπρο θα παραμείνει προσιτή, αξιοπρεπής και διαθέσιμη για όλους.